How many diseases does it take to map a SNP? Fifteen years on

Ken and I are here in Finland, preparing to teach a week of Logical Reasoning in Human Genetics with Joe Terwilliger and colleagues.  Not statistical methods, not laboratory techniques, not the latest way to analyze sequence data.  Concepts, logical reasoning.

Ken and Joe have been reasoning logically for a long time.  They've taught this course together in many places, and they wrote at least one logically reasoned paper 15 years ago.  That paper was published in Nature Genetics.  That journal shortly afterwards made an editorial policy decision to be the loudspeaker for genetic association studies (GWAS), and would be unlikely in the extreme to publish such a view today.  But Joe often says that it could, and probably should be published again, with very few wording changes.  (He also says that if overhead projectors were still available, he'd give the same talks he gave in 1995, since the issues in human genetics haven't changed.  We have lots more data, but no fundamentally new concepts or insights regarding SNP associations and complex traits.  In fairness, though, he does update his slides -- he adds photos of the latest places he has traveled.  Looking forward to photos of Crimea this week.)

The 2000 paper was called, "How many diseases does it take to map a SNP?"  They began:
There are more than a few parallels between the California gold rush and today's frenetic drive towards linkage disequilibrium (LD) mapping based on single-nucleotide polymorphisms (SNPs). This is fuelled by a faith that the genetic determinants of complex traits are tractable, and that knowledge of genetic variation will materially improve the diagnosis, treatment or prevention of a substantial fraction of cases of the diseases that constitute the major public health burden of industrialized nations. Much of the enthusiasm is based on the hope that the marginal effects of common allelic variants account for a substantial proportion of the population risk for such diseases in a usefully predictive way. A main area of effort has been to develop better molecular and statistical technologies often evaluated by the question: how many SNPs (or other markers) do we need to map genes for complex diseases? We think the question is inappropriately posed, as the problem may be one primarily of biology rather than technology.
Today, emphasis is more on ever larger sample sizes to find rare alleles, since common alleles turned out not to be the magical answer, but the issues are the same.  The problem is biological, rather than one of sample size. And not only do we have at least as much causal complexity due to environmental factors, but to the mix have been added the comparable complex 'genetic' causal factors as epigenetic modification of DNA affecting gene expression, and the potential contributions of highly complex microbiome.

The idea of mapping diseases from SNPs is that markers will be near the disease allele.  But, there are problems with this, as GWAS are successfully showing.
If traits do not strongly predict underlying genotypes, that is, if P(GP|Ph) is small, linkage and LD mapping may have very low power or may not work at all. As an extreme example, one's genotype cannot be reliably determined by merely stepping on the bathroom scale! But even if this could be done, there is a widespread but invalid belief that because something can be mapped (that is, P(GP|Ph) is high), the causal predictive power of the genotype (P(Ph|GP); Fig 1, blue arrow) will also be high. In fact, we have surprisingly little data on this latter topic, which requires extensive sampling from the general population, rather than patients. Note that the opposite can also be untrue—that is, if P(Ph|GP) is high it does not mean P(GP|Ph) will be high, as in genetically heterogeneous mendelian disorders such as retinitis pigmentosa. It is important to note that when we speak of P(Ph|GP) in this context, we speak of the marginal mode of inheritance, which is only valid for consideration of singletons, and relatives will not have independent and identically distributed penetrances (even without assuming epistasis or gene-environment interactions) because the other genetic and environmental factors are also correlated among them! Similar arguments can be made about detectance, P(GP|Ph), which must always be a function of the ascertainment, something that is often overlooked in the literature when investigators make comparisons of power for different study designs

 Figure 1. Schematic model of trait aetiology.
The phenotype under study, Ph, is influenced by diverse genetic, environmental and cultural factors (with interactions indicated in simplified form). Genetic factors may include many loci of small or large effect, GPi, and polygenic background. Marker genotypes, Gx, are near to (and hopefully correlated with) genetic factor, Gp, that affects the phenotype. Genetic epidemiology tries to correlate Gx with Ph to localize Gp. Above the diagram, the horizontal lines represent different copies of a chromosome; vertical hash marks show marker loci in and around the gene, Gp, affecting the trait. The red Pi are the chromosomal locations of aetiologically relevant variants, relative to Ph.
Other inconvenient biological issues, mentioned in the paper, include that linkage disequilibrium is stochastic, and this has implications for the use of SNPs in disease mapping, that regulatory rather than protein coding sites often affect disease risk, and these are generally impossible to identify (see below), that late-onset chronic diseases are much more complex than the clearly genetic pediatric disease, that the most effective disease mapping and association studies are done in "selective samples of individuals or families at high risk relative to the average risk in the population, and from populations with unusual histories" (hence, Joe's eclectic and interesting travelogue), etiology tends to be very heterogeneous, phenotype can't predict genotype and vice versa, environmental effects can be significant, but are unpredictable and often impossible to identify, and so on.

Whole genome sequencing will not be a general miracle cure.  Exome sequencing can sometimes find  coding variants that have strong effects because we know how to identify exomes and how to read their code.  But many if not most mapped sites for complex traits, as might be expected, are in regulatory regions.  Yet we are still quite inept at identifying regulatory regions, for many reasons not least having to do with their complexity and fluidity among individuals and populations.  So whole genome sequencing will likely have to be analyzed by using markers, as in GWAS, and that will not automatically show us where key regulatory affects are located or how they work.  If these are too heterogeneous, they'll vary hugely, so that mapping will still face the complexity problem.  Time will tell what transpires.
The problems faced in treating complex diseases as if they were Mendel's peas show, without invoking the term in its faddish sense, that 'complexity' is a subject that needs its own operating framework, a new twenty-first rather than nineteenth—or even twentieth—century genetics.
So, if the data are better and less costly now than 15 years ago, the basic issues haven't changed.  

SEÇ-MEK

Insanevlatları her daim  sonsuzluğu bulmak istemiş. Başarmışlar da bence.Bazısının kederi, vahşeti; bazısının şiiri,deyişi; bazısının yapısı, geçmişi sonsuz olmuş, oluyor. "Sonsuz sonluluğun içinde , sonsuzluğunu seç işte sen de."

   



DUY-MAK


Duymak istediğini duymak sonrasında, duymak istediğini duymak istediğinden duysun da istiyor insan. Hep istiyor insan evlatları.

DÖN-MEK

Kendine ,yaşadığın yere ve hayata uzaktan bakabildiği ölçüde tanışıyor insan yaşamıyla. 

Logical Reasoning (we hope!) in Finland

On  Monday we begin an instance of our 5-day mini-course on conceptual issues in human genetics. We did this last August in Helsinki, Finland, where we have ongoing collaborations.  We've done the course in Finland several times over the years, and in Madrid, Berlin, and Venezuela.  This year, by request of parties in Finland, it will be offered in Oulu, along the northwest coast of the country.  The students are largely, but not only, from Finland.  Others are typically from various EU and sometimes other, countries.  It is a series of talks by us, Joe Terwilliger (close friend of Kim Il Ung, and itinerant tuba player and Abe Lincoln impersonator), Markus Perola a serious Finnish physician and genetics researcher, Tero Hiekkalinna, a computer person and, for some reason, Pabst beer fanatic, and Johannes Kettunen, whom we've not yet met but is part of the relevant Finnish genetic research establishment.

The objective is not to give lectures on modern technologies and details, but to discuss the conceptual issues in evolutionary and biomedical genetics, the nature of approaches, study designs and inferential logic, including topics in the philosophy of science that relate to how we evaluate data to draw conclusions and modify our understanding.

The students are usually graduate students, post-docs, and research or medical professionals. This is for discussion--no exams!  The resulting interactions have always been interesting and we assume they will be so again this year.

We'll post about this course if or as issues relevant to MT readers arise.

Dim MT

Things have been slow on the MT this summer.  Ken and I have been preparing for this year's "Logical Reasoning in Human Genetics" course, happening next week in Oulu, Finland and Holly and I have been working hard on a book.  So, Ken and I probably won't be posting much again until the end of August, but it looks like Holly is gearing up to do some blogging while we're gone, so check back for some exquisite Holly-ness.


Oulu, Finland, from gofinland.org

Sevme, diyorsa sevmeyin!




Karşılıksız sevmek, hani derler ya sevmesen de severim bir ömür beklerim, ölürüm  senin için!

 Neden?  Bunu hiç  anlamış değilim hiç bir zaman  da  anlamayacağım ...

Karşılıksız sevmek , onu sabaha kadar düşünüp  geleceğe dair hayaller kurmak . Geri geleceğini yada senin olacağını düşünmek ,  gece, gündüz  telefonla arayıp  mesajlar atmak çiçekler, çikolatalar ,  hediyelere boğmak...

Hatta onsuz yaşayamayacağını düşünüp, bunu onu suçlu gösterip kendini kötü hissetmesi için, hayatını sonlandırmak la onu tehdit  etmek.
Hayır kelimesini kabul etmeyen insanlar var hayatımızda  , aslında biz istemeden giriyorlar hayatımıza.
 Sevmiyorsa , sevmeyeceksin.
Unut diyorsa , unutacaksın.
Neden bu kadar cani insanlar olduk , neden başkalarının hayatlarına  saygı duymuyoruz...

Naz yapmayla istenilmemeyi karıştıran insanlar var.

 Naz yapmak : Sevdiğinin boynuna sarılırsın o sana sorar  '' beni seviyor musun?''  sende hem öpersin. Yanağını hem yoo o nereden çıktı sevmiyorum ki  dersin, bu nazdır...

Ama biri kesin ve net hiç bir zaman sizi sevmeyeceğini söylüyorsa , ondan uzak durmanızı istiyorsa,  bu durumdan  şikayet ediyorsa istemiyor demektir...

Oysa dillinde ki ah! olmaya bile razıyım , aklına getirmen yeter , iyi yada kötü  beni halen düşünüyorsan  demek ki  ruhunda derin bir yerlerde yaşamaya devam ediyorum...

Mutsuz olduğun anlarda değil , en mutlu anlarında da aklına geleyim , keşke şimdi burada olsaydı, buna o da gülerdi hemde öyle. Bir gülerdi ki gamzelerini iki parmağımın arasında sıkı verirdim belki de küçük bir öpücük kondururdun yanağıma , daha önce kimsede görmediğim gülüşüne , gülerdim saatlerce...

Acıktım ben deyip ellerimi sıkı sıkı tutuşların, uykum geldi deyip boynuma sarılışların şimdi daha anlamlı geliyor ...

Yaşarken neden kıymetini bilemedim , bilmiyorum, belki sonsuzuz sandım , hep benim kalacaksın ,garanticilik yaptım sevgine, beni çok sevdiğine inandım, hiç gitmeyeceksin sandım...
Oysa gidermişsin , seninde bir yüreğin varmış , sevildiğin kadar severmişsin... 
Keşke bunları zamanında düşünüp 
algılayabilseydim...
 Bunları yaşamadık ama yaşayabilirdik...

Yaşanması muhtemel bir şeyi kendi ellerimle berbat ettim...

Ben razıyım , sende razı ol , bırak ruhun beni hissetsin , gizlice sevmeye devam etsin...

  Bunları   karşılık gördüğü için çok seven biri  diyorsa güzel, ancak karşılıksız bir sevgiyse ve kabullenmiyorsa , bunu kabullenemiyorsa ,hasta ruhlu biri diyorsa!

 Daha nasıl anlatılır ki bu durum.

Şiirler  mi suçlu ,şarkılar mı, hep sevmesen de seveceğim derler ya!

Birinin , sizi sevmediği için yaşama hakkı elinden alınamaz!

 Size  yada karşınızdakine zarar veriyorsa bu ne sevgidir ne aşk!

  Karşımızdaki insanın da bir hayatı ve hür iradesi  olduğunu , kendine bir yol çizmek istediğini ama bu yolda sizin olmadığınızı  neden kabullenilmez , neden?


Sevmek ibadetse ,sayende ibadete, başladım...


Seni düşünüp , hissetmediğim an yok. Her gece yatağa girmeden önce avuç içimi öpüp kalbime koyuyorum sen hisset diye...
Sol omzumu öpüyorum sen diye , biliyorum pek iç açıcı bir durum değil,zihnimde hep seninle yaşamak.
 Belkide tüm sevdiklerimi bir sende topluyorum,sende buluyorum...
Sitem buluyorsun belki cümlelerimde ,kırıldığımı sanıyorsun yetememenin çaresizliğini yaşatıyorum sana...

Elimde değil çok özlüyorum, kelimelerin yetmiyor.Var olduğunu bilmek bir yerden sonra avutmuyor, sarılmak, paylaşmak hatta tartışmak istiyorum, gözlerinin  içine bakıp saatlerce kaybolmak istiyorum. bazen resmine bakıyorum seni neden bu kadar çok sevdiğimi  düşünüyorum,belki uzak oluşumuz belki saf yüreğin belkide senin gibi birine daha önce hiç rastlamamış olmam  imkansız oluşun, tek suçlu Mesafeler ...
 Seni üzmek ,beni düşünmeni aklına getirmeyi sağlayacaksa  seni üzmeyi bile seviyorum...
 Ben hiç kimseyle tartışmadım şimdiye kadar,laf ebeliğini de bilmem,  hiç silahta taşımadım yalnız yaşadığım halde ,tek silahım kelimelerim  oldu her daim.  Yay(zihnim) ok (kelimelerim ) oldu her zaman hedefe gözlerimle değil yüreğimle baktım , hiç sektirmedim hep  on ikiden vurdum.
 Seni hiç hedef olarak görmedim, tamamen bir tesadüftü tanışmamız belki de kader, senden çok şey öğrenmem gerekiyordu,belkide öğretmem gerekiyordu bilemeyiz...

 Her şeyin bir sebebi var diye düşünürüm hep, sonbahar da sararan yaprağın  aslında artık ağaçtan sıkılmaya başladığı için sarardığını  ve bir rüzgarın onu götürmesini beklediğini,sonbaharın onun için bir fırsat olduğunu  düşünürüm... 

Nisan yağmurlarının bazıları  bir birini tanımayan damlalar olduğunu bir damla artık dayanamayıp kendini  gök yüzünden aşağı salmaya başladığında   tereddütle bekleyen bütün yağmur damlacıkları  kendini atmaya başladığını ,hatta bazılarının birbirini çok iyi tanıdığını, sevdikleri kendilerini aşağı bıraktığı için onlarda peşinden gittiğini düşünürüm. 
 Çok şiddetli yağmurlarında aslında sadece iki küçük damla olduğunu, ve şiddetli bir kavgaya tutuştuklarını ,dövüşmeye başladıklarını dövüşürken bir birlerine her hamle yaptıklarında parçalanıp  daha çok damlaya bölündükleri, parçalandıkça büyüdüklerini,yüzümüze her düşen damlanın onların kanı olduğunu,biri pes etmediği sürece savaşın devam ettiğini düşünürüm...
Biliyorum çok hayalperestim belkide  gerçekler böyle bilemeyiz  hayatta ne gerçek ne hayal bazen  bilemeyiz...
 Velhasıl  bazen bir sevgiliyi kırarız bazen  bir dostu, kırılması mı gerekti, deriz ya !
Belkide kırılması en güzelidir, ağaç kırıldığı yerden filiz verir,yeşerir...
 Şu var ki bazen hiç üstüne alınmaması gereken kişiler alınır bu da çok ayrı bir durum  sen nereden çıktın şimdi ne alaka diye düşünürüz...
 Seviliyorsun... 

 Mesafe engelmidir ki,  sevmeye ,özlemeye ?

Dost mu? Arkadaş mı? Çevre mi?


Aslında çoğumuz bunun ayırımını yapamayız, açılımlarını bile bilmeyiz. bazen çevre edinmek uğruna  arkadaşlarımızı,dostlarımızı en zor günlerinde tek başına bırakırız e malum   çevre ediniyoruz...
 Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak tamda bunun için söylenmiş olsa gerek.
aslında bu konularda sakinliği korumak en doğru yol olsada  pek başarılı olamayız karşımızdakine hemen seçimini yapması konusunda ısrar ederiz , her zaman yeni bir  kişi daha cazip gelir. daha çok espiri daha çok  muhabbet vardır her zaman  karakterini çözmeye çalışma çabasıda ayrı.
Dostlarıma baktığımda,( bu arada ne çok dostumun olduğunu farkettim) beş kişi, bu beş kişi benim için çok bile, özel günleri ,sıkıntıları,davetleri derken bozulmuş bağırsaklar gibi kıvranıyorum.  ,İlk önce açılımlarını yapalım.

 Çevre: düğün, dernek, kaza,bela,hastalık ,ölüm gibi olaylarda   yalnız bırakmayacağımız kişiler. genelde birilerinden duyma yada davet edildiğimizde icabet ederiz hal ve duruma göre değişir...
 Düzenli ziyaret edilen  aile ,akraba ,komşu ve  sempati duyduğumuz  genç yada yaşlı kişiler.

 Arkadaş:  çevreden daha kapsamlıdır illa akraba,komşu yada tanıdık olması gerekmez  başka bir halka(arkadaş) tarafından tanıştırılmış olabilir sosyal medyadan tanışmış olabilir hatta  bazılarının yüzünü hiç görmemiş olabiliriz. 

 Hoş sohbet canımız sıkıldığında gezip eğlenebileceğimiz.yüzeysel bir tür alış veriş durumudur.  Birinci tür arkadaşlıkta beklenti  duymayan tiplerdir sadece  saygı,sevgi  mertebesinde ilerler birde arkadaş vardır ki;
 Genelde  yalnızken akıllarına geliriz,yada hasta olduklarında,yada bir ihtiyaçları olduğunda,tabii burada  bir ayırım yapmak gerek iyi arkadaş, kötü arkadaş...
 İyi arkadaşlar genelde fazla yokturlar  iyi huylar ediniriz sayelerinde... 
 kötü arkadaşlar: aslında pek tasvip etmeyiz ama farkında olmadan huylarını kaparız virüs gibi...
 Dost: sanırım dost olmak çok özel bir şey gibi görünse de ruhla alakalıdır zoraki dostluklar da var mıdır? Bilemem ama dost  bakışından anlar, gülüşünde neler gizli bilir .

Dostluk herkesin bildiğinin aksine karşılıklıdır, sevdiğin kadar sevilir ,değer verdiğin kadar verilirsin. Bazen dostlar sizi  çevre edinme uğruna harcar akılları yerine gelince dönüş yapar . ben onlara göçmen dostlar diyorum mevsimlik. bazıları da mülteci dosttur çok yara almıştır en son senin ruhunda dinlenmeye karar vermiştir.
 Bazı insanlar çevreyi dost sananlar bir kaç hayal kırıklığı yaşamaları  bazen uzun zamanlarını alır maddi ve manevi kayıplar onları derinden sarsar bazıları bunca sarsıntıya rağmen uslanmaz hatalarına devam ederler nasılsa gerçek dostlarının onları beklediğini düşünürler.
 Her yenilgide başkalarında suç ararlar  herkesin  onları sevmesini beklerler ,iyilikten maraz doğar, herkesi kendi gibi   gördüğünü düşünenler var birde ,aslında kendi gibi görmüyor sadece kendi istediği ilgiyi gösteriyor  karşılık bulamayınca  kocaman bir hayal kırıklığı...

 Oysa ki demiştim ya dostlukta alış veriş gibidir, kimse beklemez, ne  gece sabahı bekler ne   ölü gömülmeyi bunlar zaten olacaktır istense de istenmese de. Siz hiç bir ölünün kimsesi olmadığı için yatağında yada öldüğü yerde kaldığını gördünüz mü?
Çok yalnız birinin yalnızlıktan öldüğünü? Belki bakımsızlıktan ,açlık ,susuzluk yada mikrop kapmaktan ölür ama kimse dostu olmadığı için ölmez...

 Herkesin bir dostu var mıdır ? evet ama herkes  bir dost ister mi ? hayır bazıları yalnızlığı sever... 
Her yazımda nasıl yaptığımı bilemediğim yalnızlığa bağlama seremonisine bağlamadan  ilerlemeye gayret edeyim ama şunu söylemeden edemeyeceğim en şanslılar biziz yalnızlar kulübüne , beklenti yok, ümit yok,karamsarlık yok en yakın dostun yine kendin  bu yüzden en çok üye bizde var.:)

BİLEMEZDİM

Unutmak benim hayatımda bir çeşit lokman hakim tavsiyesidir,tavsiyesiydi yani .
Hani  işte hastalığın tedavisi için tıbbi  ilaçlarını da alırsın ama tam toparlanmak için unutma tozuna bulayarak anıları tüketmen gerekir. Ermiş kadın şifası zannederdim yani ben unutmayı.
   Zamanla, yaş aldıkça, büyüdükçe …  unutmanın alışkanlık olduğu hafızasız topraklarda yaşadığımıza aymaya başladım. Her yeni yaşımda, her köşe başımda başka devrin kederleri ,öyle bir gram unutulmamış cayır cayır yanıyordu. Unutulmamalıydı, biz unuttuğumuzda zalimin içi rahatlayacaktı.  
  Unutmak da unutmamak da aynı ölçüde şifa olabiliyordu.Kafa karıştırıcı ama gerçek …
  Nasıl oluyor peki ?
                                  
                                                    ************
   Kelimeler de süblimleşebiliyor belki. Onlar da yaz geldiğinde kaldırılan kışlık elbiselerin arasına konan naftalinler gibi katı halden gaz haline dönüşüyorlar.
   Üzerinde yürüdüğüm, nefes aldığım, geçmişimi dallarına astığım bu topraklar için unutmak katı haldeyken, evimin içinde anneannemin zihninde aniden gaz haline dönüşüyor.
Patlayan insanlığın ardından kaskatı mıh gibi durması gereken unutamamalar, yetmiş dokuz yaşındaki yaşlı bir çocuk haline gelen kadının içinde uçucu, tutulamaz bir hal alıyor
                                                         
                                                     *************.
 
   On sene önce Çanakkale’nin küçük bir ilçesinde merdivenli sokaktaki kapımızın önünden o akşamki düğüne çalmaya giden çingene müzisyenlerin arkasından bakarken aklımın ucundan bile geçmezdi bu kelimenin hayatımın en büyük sınavı , en büyük öğretisi olacağı.
İnsan soyunun aynı kelimeler içinden geçirdiği bu kadar farklı hikaye , bu kadar farklı gerçeklik olacağını hayal bile edemezdim. Toplumsal kederlerimizin üstesinden gelmenin tek yolunun unutmadan gönül gönüle durmak olmasını,  kişisel kederlerimizin nefesimizi kesmemesi için zihnimizin hızla unutmayı seçmesini, anneannemin dünyasındaki unutulmuş mutsuzlukların yarattığı mutluluğu asla tahmin edemezdim.
       
        On sene önce küçük bir kasabada kapı önü sohbetleri esnasında bilemezdim,
                         kelimelerin de  süblimleşebildiğini …..

   

Sleeves...


I have built up a little collection of handmade Victorian and Edwardian sleeves. 

Some are still in pairs and others I have only one.




Such painstaking work and attention to detail is quite astonishing to our eyes today.



We seem to have lost so much in our modern dress in terms of beauty, delicacy and feminine allure.

Just imagine what it must have felt like to wear such precious garments......
xxx

Today I've been harvesting my lavender, and it felt like I'd turned a little corner of Calstock into the South of France. Such a fragrance.......


I planted five lavenders in the gravel outside J's flat last spring and they enjoy full sun all day long, so perfect conditions. I may sell some of it in bunches in the shop, and the rest shall be dried for future use in lavender cushions. How do you like to use your lavender?

My first roses are out! The variety is 'Mary Rose' . I mixed the two blooms with some red campions, cow parsley and delicate white-petaled brambles.

 Lately I have been making cushions......


and cards......

 Wendy has made the most darling little baby shoes!!!!!

Hope your summer has got off to a good start
xxx

En Doğalından Temizlik


Uzun bir aradan sonra yine merhaba. Blog yazma işinin tam bana göre olduğunu düşünürken birden bire her şey tıkandı. Sadece blog mu tıkandı daha neler neler var tıkanan. Neyse ki yazla birlikte hayatımda bir temizlik yapmaya karar verdim. Tıkanıklıklar da açılır diye umuyorum. Bu metaforik başlangıçtan sonra umarım sadede gelebilirim:)
Nasıl başladığını bilemediğim bir yolculuktayım. Sanırım her şey bir beyin sıçraması olarak başladı, bilinçte bir sıçrama ve ben aslında doğayla olan birliğimizi (ki bilmeme rağmen) idrak etmeye başladım ve o noktadan sonra da her şeyin olduğu gibi olmaması gerektiğini düşündüm.
Yani, neden ben hem saçıma hem de doğaya feci halde zararlı olan bir şampuanı hem de aslında hiç de ihtiyacım olmadığı halde kullanıyorum? Dişlerimi neden zehir gibi diş macunlarıyla temizliyorum? neden bulaşık makinesi detarjanı hem bana hem doğaya zararlı olduğu halde bunları kullanıyorum bir de bunlara para ödüyorum? sonra diğer soru geldi nasıl değiştirebilirim?
Bu yazıyı yazmakta aceleci davranmadım çünkü yaptığım şeylerin sonuçlarını görmek istedim. Şimdi size artıları ve eksileriyle derinlemesine temizlik:)


DİŞ MACUNU

Karbonat, hindistan cevizi yağı, propolis, nane

Küçük şişe hindistan cevizi yağını benmari usulü sıvı hale getiriyoruz (Sıcak suyun içine şişeyi oturtarak) sonra onu ölçüp küçük bir kavanoza koyuyoruz kaç çorba kaşığı çıktıysa o kadar da karbonat ekliyoruz. 10 damla propolis (olmasa da olur) isteğe göre nane yağı koyuyoruz. Buzdolabında 20 dk bekletiyoruz. Sonrasında da diş fırçamızla az az alıp dişimizi fırçalıyoruz.
Ben ilk denediğimde karbonatı fazla gelmişti biraz daha hindistan cevizi yağı ekledim.
Notlar: Karbonat ve yağ ağızda pek hoş bir duygu ve tat bırakmıyor haliyle diş macunu gibi hooohhh yapınca ayna buzlanmıyor ama dişleri beyazlatıyor. Her gün karbonatla fırçalamak önerilmediği için ben bi de misvak kullanıyorum. Bir gün misvak bir gün macun. Ağız kokusu için de fırçalamadan sonra ağzıma karanfil atıyorum. Oh mis:)

ŞAMPUAN

Karbonat, Sirke, Ev yapımı zeytinyağı sabunu

Bunları karıştırmıyoruz sırayla uyguluyoruz. Önce iki boş kavanoz ediniyoruz. Banyodan önce birine iki tatlı kaşığı karbonat koyup su ekleyip karıştırıyoruz. Diğerine de yarım çay bardağı sirke koyup su ilave edip karıştırıyoruz. Saçımı önce karbonatla yıkayıp duruluyorum, sonra sabunla yıkıyorum en sonunda da sirke ile yıkıyorum.

Notlar: Önceleri saçlarım yağlandı, bu da saçın kendi ph derecesini bulmasından kaynaklanıyor. Şampuanlar saç derimizin dengesini bozduğu için anca kendine geliyor. Saçlarım kokmuyor yani ne sirke ne başka birşey. Saçın şampuan kokmaması ilginç bir his.  Şampuana dönmeyeceğim kesin ama başka formüller de araştırıyorum farklı sabunlar gibi. Buldukça paylaşırım.

DEODORANT - KOLTUKALTI ROLON

Benim vazgeçilmezimdi, vazgeçtim.
Aslında kozmetik dükkanlarında bir tuz satılıyor. Çanta boyları var rolon gibi. Benim aldığımın markası Crystal. Koltukaltını yıkayıp uygulanıyor. Terlemeyi değil ter kokusunu önlüyor ama ben pek memnun kalmadım. Onun yerine sabahları koltukaltımı yıkayıp karbonat sürüyorum bence daha çok işe yarıyor.

Parfüm olarak da yaptığım sinek ilacını kullanıyorum:) şöyle ki:

SİNEK KOVUCU

nane yağı, lavanta yağı, citronella yağı, su

Küçük bir fıs fıs şişesine yaklaşık 2 çay bardağı suya 20-30 damla tüm yağlardan koyuyoruz.

Notlar; Sinekleri uzaklaştırıyor ama sıkma aralıklarını kısa tutmak lazım. İçine yasemin yağı da koyarak benimki gibi bir parfüm yapabilirsiniz.

ÇAMAŞIR DETERJANI

rendelenmiş zeytinyağı sabunu, su, karbonat

zeytinyağı sabununu rendeleyip bir şişeye koyuyoruz üzerine de sıcak su döküyoruz. Sıvı deterjan gibi bir kıvamı oluyor. Bunu doğrudan makinenin içine, giysilerin üstüne döküyorum.(İki kapak) Üzerine de bir çorba kaşığı karbonat.

Notlar; Memnun kaldım, çamaşırlar yumuşak ve temiz oluyor. Memnun kalmak için yeterli sanırım:)

BULAŞIK MAKİNESİ DETERJANI

limon tuzu, karbonat, sirke, limon

2 tatlı kaşığı limon tuzu ve 2 tatlı kaşığı karbonatı su bardağına koyup üzerine yavaş yavaş su ekliyorum. Bu karışımı direk makinenin içine bulaşıkların üstüne döküyorum. Ama su eklemeden de deterjan gözüne konabilir. Parlatıcı gözüne sirke, kaşıklığa da içi kullanılmış limon koyuyorum.

Notlar; bulaşıklar temiz ve parlak çıkıyor. İlk yıkamada ben de inanamamıştım.

ELDE YIKAMA BULAŞIK

Arap sabunu.

YÜZEY TEMİZLEME

narenciye kabuğu, su, maya

narenciye kabuklarını bir kavanoza koyup üzerine su ilave ediyoruz içine de kuru maya ekleyip iki hafta güneş görmeyen bir yerde bekletiyoruz. Sonrasında fısfıs şişeye koyup yüzeylere sıkıp siliyoruz.

Notlar, Ovalamadan çıkmıyor:)

TUVALET TEMİZLEME

Karbonat, çamaşır sodası

Bir kavanozda bu karışımı hazırlıyoruz. Sonrasında eldivenle alıp lavaboya, klozete döküp ovalıyoruz.

Notlar; bunun da ovalanması gerekiyor ama tertemiz yapıyor.


Bütün bunları hazırlamak tahminimden çok daha kolay oldu, alışmaksa daha da kolay. Kendimi ve çevreyi zehirlemediğimi bilmek beni mutlu ediyor. Ayrıca insanlar yüzyıl öncesine kadar bu ürünleri kullanmıyorlardı yine de kimsenin pislikten ölmediğini düşünüyorum. Bence şimdi aşırı temizlikten ölüyoruz çünkü her şeyi öldürüyoruz. Ben temizlik yapmaya bayılan biri değilim ama kendi yaptığım şeyleri kullandığımda kendimi daha mutlu ve hamarat hissediyorum biraz da bilimsel geliyor, mutfak deneyleri gibi.

Bunların yanısıra hayatımızda başka değişiklikler de yaptık, beslenmemizde, alışkanlıklarımızda, harcamalarımızda. Daha sade yaşamaya başladığımızda daha zenginleşiyoruz. İçsel olarak, deneyim olarak. Aklınıza takılan bir şey olursa sorun, belki birlikte çözüm üretiriz. Ayrıca sizin de paylaşacağınız tarifler varsa harika olur.

Tomris Hanım

Sabah dağınıklığımın arasındaki okunmamış dergileri ayırayım niyetiyle dergilerimi karıştırırken içlerinden birinden  bir şey düştü yere. Düşen şey derginin verdiği üç kadın yazarın cümlelerini barındıran bir ‘’şey’’ . ( Adı ne acaba ya ayracın biraz daha büyük boyutlarında bir kuşe kağıt hayal edin ) Ben de onu mantar tahtama astım. Çalışırken ya da çalışma masamda çalışma efekti verdiğim zaman geçirmelerim esnasında kendi yarattığım dünyaya bakmayı seviyorum. O yüzden almıştım o mantar panoyu da.
Neyse bu yazının konusu bu değil pek tabi, kadınlardan biri daha doğrusu cümlesi.
Tomris Uyar
 ‘’ Ben güzel şeyler duymak istiyorum demedim ki, sesini duymak istiyorum o kadar ‘’ demiş.

  İlk okunduğunda belki bir kadının derinindeki aşk olarak algılanabilir bir cümle aslında. Ama benim içimde tuhaf bir kızgınlık yarattı. Yani Tomris Hanıma değil tabi ki, bir kadına bu cümleyi kurduran sisteme kızgınlığım.  
Kadını güzel bir kaç kelam duymaktan bile vazgeçiren bu yalnızlık…
Bir ilişkide dahi  tek başına olmaya zorlanan kadınlar…
  Güzel olan her şeyi hiç esef duymadan yaşadıkları iki yüzlülüklerine, sevgisizliklerine örtü yapmış olanlar.
Kibar olan, sevdiği kadına güzel sözler saklayan, ilişkisini itina ile sarmalayanın arkasında olası bir ihanet şüphesi, sürekli bir hata bekleyişi.
 Sürekli tekrar eden kusurlu ilişkilerin, kusursuzu ihtimal dışı kılması…
  Kadının binlerce yıllık esaretin hıncıyla özgürlüğe seviştikçe aşkının içinde tutsak kalması ya da belki tutsak bırakılması…
    Zaman geçiyor. Bugün hızla dün oluyor ama hala Tomris Hanım’ın yalnızlığı kadınların yakasında ince işlemeli, el emeği göz nuru bir yaka iğnesi.
   Yakalarındaki iğne ile tek kişilik ilişkilerde; iki kişilik yalnızlık içinde hala ‘’onun sesine aşk şarkıları iliştiriyorlar. ‘’
 
 Zaman geçiyor ama hala
   
     Tomris Hanım’ın yalnızlığı kadınların yakasında ince işlemeli, el emeği göz nuru bir yaka iğnesi.

Ah Tomris Hanımcığım ah…



Fahri bey çıkmazı #8#


Kendim ettim kendim buldum....

Günlerdir kendimi insanlardan uzak tuttum hatta soyutladım, herkes  pis kaka tek temiz tek iyi benim!
 Arasam da kendimde bir türlü hata bulamıyorum, arkadaşlarım sen bu Tolga'nın evliliğine hala inanamıyorsun,umursamıyor gibi davranıyorsun aslında çok yıkıldın halinden hareketlerinden belli diyorlar...
 Ne alaka   Tolga  evlendikten sonra hemen hemen her gece ,gece yarılarına kadar gezdim arkadaşlarla,bizim bahçe ahalisini bile görmedim günlerce...
 kuaföre gidip saçlarımı  biraz kestirdim,bol bol alış verişe çıktım,gerçi biraz fazla abartmış olabilirim alış verişi hiç ihtiyacım olmayan şeyleri alıp borca girdim...
 Kaç hafta geçti hesaplamadım bile, umurumda değil!

Tamam yaaa umurumda ve çok yıkıldım hiç beklemiyordum. ''küçük dağlar senim için yaratılmadı Ekin  hanım'' diyorum kendime ama avutmuyor bu beni...

 ne yaparsam yapayım beni bırakmayacağını sanıyordum...
 Boşuna dememişler güvenme dostuna gelir eder postuna...
 Evlendiği kızda bir şeye benzese içim gam yemez tipsizzz.

Unuttum ki onları aklıma bile gelmiyorlar. Sadece akşamları facede görüyorum resimlerini,tamam bende ekli değiller,ama arkadaşlardan gözüme çarpıyor işte ,ne yapayım...
 Tabii olayı başa sararsak hiç bir şey göründüğü gibi değilmiş,yaşayarak öğrendim...
 Çevreye karşı umursamaz hallerim,mutluluk rollerim hiçte kolay olmadı, her gün iş yerinde gereksiz muhabbetini açtı ortak arkadaşlarımız,yok gelinin  takıları,yok efenim çok güzel olmuş,balayına şuraya gitmişler,gülümseyerek umursamaz hallerle sohbete ortak oluşum ve ikisinin çok yakıştığını söyleyişim iğrenç bir durumdu.
Sırf mutsuzluğumu kimseler anlamasın diye her akşam iş çıkışı  normalde yüzüne bakmayacağım  tiplerde olan üniversiteden tanıdığım bir gurup saftirikle gezdim...
Bahçedeki komşulara defalarca kapıya gelmelerine rağmen kapıyı açmadım...
Bir kaç haftalık bunalım Dün Annemin gelişiyle sona erdi...
 sonn





İç Ses - 14


Elime bir sopa alıp sıra dayağından geçiresim geliyor insanları.
Bu çözüm -sopa ile mevzuya dalmaktan bahsediyorum- benim doğrularıma ters hareket ediyorsunuz cicim, yanlış yaptın bızımla diyilsın tarzında bir ukalalık mı, yoksa ayan beyan tüm cüssesiyle duran bir yamuk karşısında ne yapacağını bilememekten doğan bir çaresizlik mi onu da tam bilmiyorum ya.
Lakin bazı kimselerin suratlarındaki ''her şeyi bir ben biliyorum, hatalarımdan ders almama gerek yok çünkü o hatalar benim değil ''ifadesinin tam ortasına bir yumruk sallayasım var.Hayatımda hiç yumruk sallamadım ama sanki sallasam içim rahatlarmış gibi düşündüğümü itiraf etmek zorundayım.
Nasıl bu kadar net olabiliyorlar, nasıl bu kadar çok önemseyebiliyorlar kendilerini.
Resmen kendini çok sevme ve de kendini haddinden fazla önemseme hastalığına yakalandı devrimiz.
Bizden öncekilere pompalanan kendinden, aşkından, mutluluğundan vazgeç durumunun vebali midir ki bu yakamıza yapışan acep ?
Ay Allah'ım her devre ayrı bir musibet. 
Ya şöyle gerine gerine huzur içinde yaşayamayacak mıyız biz ?
Ne bileyim işte aşk meşk olsun karnımız doysun. Pikniğe gidilsin, yazlık bahçesinde çay demlensin. Her yaşa uygun bir aşk ve aşık tesis edilsin çok da zor değil gibi ama. 
Mevzu dağıldı galiba ya. İşte çok konuşmayacaksın, ne diyordum ha herkes herkes kadar boktan ve eşsiz işte abartmayalım lütfen ya demek için başlamıştım sanırım içimle konuşmaya. 
Aynen ya abartmayalım rica edicim...
Lütfen yani ...

İç Ses- 13

 Böyle bir pencereden bakar gibi baktığında her şey nasıl da kolay geliyor,
             nasıl da anlaşılır nasıl da sade.
 Anladım sanıp pencereden atlayınca hayata, üstün başın soruya bulanıyor. 
     Cevabını bulamadığın bir sorular bataklığında her adım daha da derine, daha çok soruya batıyor insan soyu.
     İnsan anlayamıyor bir dizeyi, 
                            bir şarkıyı, bir evi, bir şehri, bir hayatı, 
                                            bir ülkeyi , bir dünyayı paylaşmak neden bu kadar zor ; 
                                                                                                                             nasıl bu kadar zor. 

KÖK KADIN

  Kadınlardan bahsetmeye önce ondan başlamam gerektiğini düşündüm bu yüzden. Benim kadınlığıma karışan kadınlığını ömrümce anlatamam herhalde ama onun kadınlığı çalışmaktı. En çok çalışmak. Hayatındaki erkeklerin yüklerini rahminde, omuzunda, gönlünde taşımış çalışkan bir kadın.
Rahminden çıkan başka bir kadına o kadından da bana bulaşan özün sahibi bir kadın. Ömrümce hikayesi yoluma karışacak olan kadın ... Belki de hikayenin kendisi olan bir kadın ...

       
 Büyüyünce anlarsın …

Çok sık duyardım duyarım duyuyorum.
oysa anlamanın büyümekle bir alakası yokmuş , insanın hayatı aklı ile kavrayabileceği sanrısı ,sayılabilen bir birim olan zamanla, günle ayla yılla büyüyebileceği yanılgısı kurduruyor böyle saçma cümleleri. İnsan büyüyünce anlamıyor , hissedince anlıyor , anlayınca büyüyor. Sayılamayan bir birim yaşamımızı şekillendiriyor. Adı belki zaman ama hesaplanamaz dokunulamaz.
   Anlamak insanın içindeki sokakları sislere boğuyor zaman zaman , ateşin yaktığını yanmadan hissedemiyor insan yanacağını anlayacak kadar büyümüş olduğunda çoktan yanmış oluyor.
  Yaşamı içinden geçerken değil de kenarında köşesindeyken fark edebilmemiz bu yüzden belki . O an yaşadığın şey kalbine nasıl değiyorsa o kalp çarpıntısının ritmiyle kavrıyorsun ama yaşarken değil yaşam üstünden geçip gittiğinde .
  Ben yıllarca anneannemin evine gittim her yaz ,özlemle ,sıkılarak ,heyecanla ,korkuyla birçok farklı duyguyla çaldım merdivenli sokaktaki o evin kapısını. Sabahları erkenden kalıp merdivenli sokağın merdivenlerini süpürürdü anneannem. Anlayamazdım neden sokağını süpürdüğünü. Her sene süpürdüğü basamak sayısı azaldı anneannemin. Anneannem her sene bir kaç merdiven basamağı kadar yaşlandı, yani yaşlanmış ben anlamadım küçüktüm. O evin küçük penceresinde çicekli kumaş perdeleri vardı anneannemin perdenin hemen altındaki çekyatta uyurken hiç anlamadım ben bir evin çiçekli perdelerinin olması ne demek.  Zaman geçerken dönüştürmez değiştirmez sanırdım o zamanlar , meğer resmen şekil verirmiş zaman insana. Öyle kaşına gözüne kırışıklar çizerek değil gönlüne çiçek desenli tabaklar ekleyerek.
    Sadece evini değil kendi sokağını da süpüren bir kadın benim anneannem.
    Hasteyken onu saatlerce bekleten hemşireye inat serumunu çat diye kendi çıkarmış bir kadın.
    Büyük cümleleri olmayan , büyük bir cümle gibi yaşayan bir kadın.
     Yıllarca yalnız yaşayabilmiş ama evinin içi dolsun sofrası kalabalık olsun diye heyecan durmuş bir kadın.
     Hayatındaki hiçbir erkeğe yük olmamış hepsinin gönlünden yük almaya çalışmış bir kadın .
     Hayatındaki tüm erkekler tarafından terk edilmiş bir kadın …
    

KADINLAR VARDIR !!!

DİKKAT DİKKAT ''KADINLAR VARDIR'' 

      Bu ülkede her zaman erkekler konuştu. 
Her konuda . Üstüne kurulduğu toprak tepeden tırnağa kadınken üstelik. Analık müessesesine sıkıştırıp kadınlığı, o toprağı kadınların kanıyla yıkadı adamlar. Kadınların özgürlüklerine, çocuklarına , çocukluklarına, kadınlıklarına, insanlıklarına göz diktiler.
   Bu ülkede tacize uğramamış , şiddet görmemiş kadın yok .
   Babasından, kocasından, sevgilisinden, patronundan, oğlundan, devletten …
  Bu ülkede kadına şiddet uygulamayan erkek yok.
    Hoppa kadın , yollu kadın , kezban kadın , kafeslemeye erkek arayan kadın , kuyruk sallayan kadın, çok bilen kadın ,beceriksiz kadın ,çirkin kadın ,kahkaha atan kadın ,evlenilecek kadın, sevişilecek kadın …..  
     Bu ülkede hayat sadece erkeklere hizmet ediyor.
     Güneş onlar için doğsun isteniyor , yağmur sadece onlara yağsın , en çok onlar bilsin , onlar her şeyin adaletin, iktidarın , evin, sokağın, seksin sahibi olsun  isteniyor.
       Yemezler .
       Şimdi kadınlar vardır demenin zamanı.
       Gözlerine mil çektir istersen görmesen de seslerimizi duyacaksın. Bileceksin ve sonunda kabul edeceksin kadınlar vardır.
      Bu yazı dizisi kapsamında kadınlar hikayeleri ile blogumda, varlıkları ile ömrümde olacaklar.
      Adlarını bilmeyeceksiniz, fotoğraflarını görmeyeceksiniz, aklınızdaki hiçbir yaftaya etikete maruz kalmadan sadece hikayeleri ile kocaman kocaman KADINLAR VARDIR diyeceğim.

He yeri gelmişken tekrar etmek istiyorum ''Kadın Kadındır Çiçek Babandır !! ''



Arçelik

Arçelik'e duyurulur...
Tamam anladık çok kaliteli ürünleriniz var da bu kadarı da çok anneannemden bana kaldı. Kaç yıllık bilmiyorum,ben yedi yıldır kullanıyorum,çok memnunum tren bacası gibi buhar salıyor,bir gün cuf cuf diye gidecek gibime geliyor.rilk buharlı ütülerden olabilir diye düşünüyorum...
Gerçi bu yıl biraz kireçlenmeye başladı ve ütüm biraz tutmaya başladı, ipek eşarbı ütülemeyi beceremeyip yakmıştım,bir türlü temizlenmedi ütünün altı. eh o kadarda olsun yani değilmi...

Rare Disease Day and the promises of personalized medicine

O ur daughter Ellen wrote the post that I republish below 3 years ago, and we've reposted it in commemoration of Rare Disease Day, Febru...