Let's be intelligent about intelligence

A lot of confusion reins over assertions about whether a physical or even behavioral trait is  'genetic'. There are several reasons for this.  One is the difference between mechanism and variation. Every human trait is genetic in the first sense: an organism develops from a fertilized egg because it has genes, and without its genes it could do or even be nothing.  So every trait is 'genetic' in the mechanism sense. But the other meaning of 'genetic' has to do with variation, and that is where the difficulty and often the contention lies.  The assertion that a trait is 'genetic' in this sense means that some people with a trait, or a particular trait measure, have it because of some particular genotype. That is, we all differ in the trait because of causal genetic differences.  Identifying genetic mechanisms or demonstrating that genetic variation is responsible for variation in a trait are genuine challenges.

Searching for genetic mechanisms responsible for, say, heart disease is one of those challenges.  It's difficult scientifically, but unlike with some other traits, the scientific question isn't politically loaded. Many people fervently want to stress the genetic role in intelligence, for example, and it's often for thinly disguised racist or elitist reasons.  A common response to almost any suggestion that an individual's intelligence might not be inborn, due to variants in his/her inherited genotype (meaning built-into the person's DNA sequence), is an accusation that the person is in denial of reality (but see our Dec 14 post about genetics and dialectics).  But who is really denying reality in such cases?  In our view, it is those who misperceive or misuse measures like heritability and have deep, emotional commitment to inborn destiny.

And, again, it's pretty clear that just slightly beneath the surface is often a racist or other discriminatory agenda: "let's identify 'them' and do something about it, to 'improve' them or prevent them from harming everybody else" (Trump's throw the Muslims out campaign, or the reluctance to invest 'our' resources in groups with inferior IQ, or in the worst case, eliminate them). If it's important to understand why people behave as they do (intelligence being just one aspect of behavior; there are of course many others), the argument goes, then one needs to know if it's genetic, that is, built into the genome at conception!  Again, then depending on who such knowledge is important to, individuals in the population can (should, must) be tested.

Of course, it's worth asking carefully whether what's really being looked for are individual differences, or group differences.  Why 'we' (those in power) 'need' (that is, want) to know which of 'their' behaviors are built-in, is unclear, but seems frequently to justify acting in discriminatory ways, favoring some and neglecting others.  In other words, of course intelligence is the result of gene action, but the argument is really about variation rather than mechanism.

But before we address these issues, it is worth providing a quick description of the core of the 'scientific' basis of the argument, which typically rests on a measure called 'heritability' (denoted here by H but typically written h-squared).

Heritability: simple-sounding word, but a slippery measure
When the genetics of intelligence, or most other behavioral traits for that matter, is considered, the proof that they are genetic is usually that their heritability is high.  Heritability has been known for decades to be a rough indirect indicator of genetic mechanistic cause, but it's a very elusive measure. The usual measure of H is basically the ratio of the amount of variation in genes (G) divided by the amount of variation in genes + variation in environment, G/(G+E), all within a particular sample at a particular time.  This is estimated typically by comparing the trait measure in relatives, since close relatives share specifiable fractions of their respective genetic variants.

This figure schematically shows the scatter of genetic similarities, each dot being values of the measure in an offspring compared to the average of its mother and father.  The figure shows the difference in such correlations if environmental effects are great and genetic variation accounts for only 10% of the similarity (left panel), or small where the environments contribute only 10% (right).

From Wikimedia images, taken from Nature


H in itself measures no specific genes or gene-variants, nor any specific environmental variants.  To avoid some confounding or confusing contributors to the trait, various additional types of sample are often studied or comparisons made, such as between adoptees vs biological children, or dizygous vs monozygous twins. Heritability studies also often try to remove correlations among relatives that are due to shared family environments that could, in the computation, falsely appear as genetic.  While these strategies are not useless, they are well-known to be imperfect.

Since the measure H is a ratio that depends on the particular conditions in your particular sample, if one of the terms (G or E) were to change, even within that same sample, the H value would also change. In other words, let the same population (the exact same set of genotypes) experience changed environments, and H will change. In that sense H is not an absolute measure of how genetic a trait is, but of how relatively important it is.  Let us repeat that--heritability is not a definitive measure of the genetic contribution to a trait.  It is about its context in a particular sample.

Every study of traits like IQ test scores, used as hopeful stand-ins for 'intelligence', shows that there is substantial heritability, though usually far below 1.0.  That means that environmental effects are important, usually predominant, even if genetic variation is contributing as well.  That's about all that H measures show.  'Environment' in this sense tells us nothing in itself about what the specific individual contributing factors might be, because they don't behave the way genetic factors do, thanks to the rules of genetic transmission from parent to offspring; environmental factors don't have theoretically specifiable patterns of clustering among people or even among relatives. The apparent environmental component estimated in H studies can also include things like chance, testing inadequacy, measurement error and so on.

The undeniable bottom line is that variation in traits like intelligence test performance is certainly affected by genetic variation because the trait itself is mechanistically affected by genes. But that is a crude and almost useless fact because the genetic component is generally polygenic, meaning that it is affected by large numbers of varying genomic elements, each making very small individual contributions. Here, we conveniently ignore whether current fad factors such as microbiomic or epigenetic effects are relevant, because each of them is variable, in each population or sample, and over time--even in each individual over time--and could in principle be inherited and hence appear in families as being 'genetic'.

What this means is that even each individual's inborn genetic component will be very different, that is, each of us will have different combinations of variants at tens or hundreds (or more) of contributing gene regions.  The predictability of achieved results from genomes, much less individual variants, will be correspondingly small, practically useless, as we've clearly seen for so many other complex traits (GWAS results, for example, even of IQ test scores). If we could measure environments the way we can measure genomic variation, they would be similarly complex with many individual factors involved, most with individually weak effects.  As with genotypes, the complexity of these environmental factors would mean each person is unique and predictions are weak, and that changing circumstances and imprecision in the risk estimates would have a large potential effect on each person's achieved results.  We've discussed these limitations (and the overselling) of genetic association studies many times here.

But, if one is determined to pry into everyone's inherent worth, here's how to do it properly:
Here's an idea: Let society decide that we want to know the real genetic truth about behaviors, not just the mechanisms but the effect of variation among individuals.  To do that, we must pass legislation to ensure that all environmental factors that contribute to behavior--all of them!--are exactly the same for everyone, from conception onward.  Once that is done, variation in test performance will be entirely due to genes, since the environmental variance, E, would be zero, so that H would be 1.0.  Now we can see how strongly genes in general, or individual genetic variants, determined results.  However, we assert with confidence that the result of individual genetic prediction would still be hopelessly complex in most cases (excepting, for example, clearly pathogenic genetic variants, which we know to be rare, and even they are usually not simple).

But this is of course a fantasy: making environmental effects uniform for everyone is obviously impossible, for at least two reasons.  First, we can't make the climate in Maine like that in Florida or California.  We can't have identical schools everywhere, or the same number of books in every home, or the same number of words spoken to each infant at each developmental stage.  And so on.  So maybe a more realistic idea would be to make the environmental variation the same everywhere, so that in a sense it was a kind of uniformly distributed 'error' term in measuring genetic effects.  Of course that can't be done either, for the same sorts of reason.

Secondly, genes don't work on their own, but interact with 'environments' in almost every imaginable way, and certainly in the development of the brain.  That means that separating G and E (as in G+E) is clearly an oversimplification of something very poorly understood.  Even fixing the same environment everywhere would not have the same effect on every genotype.

The bottom line, in reality, is that arguments, usually by those in privilege, that behaviors (and hence their societal value) are inherent, are almost inevitably working some other form of self-advantaging agenda.  Racism is right beneath the surface in much of this, but so are xenophobia and class differences.  So are hopes of producing babies with some desired property.  That's clear from the history of the subject.

Since it's impossible to think that society could make environments uniform for everyone so all that's left is genetic variation, the next most salubrious thing a society could do would be to provide the best environmental conditions for all of its members to thrive in, not expecting everyone to achieve the same but at least to have safe, satisfactory lives.  More socioeconomic equity by the elimination of poverty and privilege would be a solution if such equity were the real objective. Of course since the beginning of history this has been the stated goal of those who bemoan the unfairness of society (though less so of others who say we're inherently unequal and we ought to reward the privileged).  We gain little by peering into individual genomic 'souls' and condemning those found genetically wanting to fates that we, in the elite, decide is best for them (inevitably making sure we stay at the top).

This doesn't seem too cynical a view of the subject: If what those who assert the deep importance of genetics of behavior really want is for society to be fair, the first thing is to understand the environmental effects that obviously are the predominant causes of behavioral variation, and rectify the inequities.  Let society ensure that everyone has the same conditions: no upper class advantages in schools, ballet lessons, Kaplan prep courses for SATs to get them into Princeton, no jobs to get through family or parents' contacts, same number of books in every house, no corner drug dealers nor rats in the hallways in poor neighborhoods......  Or, how about broader 'intelligence' testing ideas, to include smarts like the ability to read defenses in basketball while flying through the air, or work a fork-lift efficiently, or fix one of today's complicated cars....

is a complex factor that is misused as much as it is used, because there are too many reasons to interpret its computational subtleties in ways that conveniently favor one's own social agenda. Not everyone interprets these issues in this way, but behaviors like intelligence are too juicy for those with such intentions to resist.  But, yes, let's be scientific, and commit to a concerted effort to make H approach 1.0, so that we can really understand the genetic contributions--that is, to make test-score differences really 'genetic'!  Then we could make sense of 'genetic' causes.  But, would any serious thinker believe it would be very useful?

Hüzün sardı dört bir yanımı...


Hep çok konuşurum ya aslında içimde rüzgarlar eser, belli olmasın diye  hep buruk bir gülüş takılıdır  dudaklarımda,  an gelirde rüzgarlar fırtınaya döner. İşte o zaman sadece içimdeki fırtınayı dinler ve duyarım.
 Sessizliğin sesini,  yüreğimin çığlığı bozar 
o sesi sadece gözyaşlarım duyar!...

 Eniştem vefat etmiş  köye gidiyorum:(


Christmas lights and/or lights out?


Wikimedia commons

Maybe you're too young or have just forgotten the early 1970s Arab oil embargo, but there's a sobering, if not depressing lesson to be had by recalling it.  At that time, oil supplies were limited as a way of forcing up the price.  People waited in long lines to fill up their gas tanks.

npr.org

And then responded by lowering the speed limit to improve gas mileage, and by restricting the amount of gas that could be bought.

Rational rationing response (Wikimedia images)
Rational realities  (Wikimedia images)
How short is our memory!  At that time, Toyota and a few others (like a more honest VW then) made cars that were inexpensive, very easy to fix (as even I could do!), reliable, with much better fuel economy than most cars get today. We suddenly realized that we'd been living too high on the hog, and that it was time to tighten our belts--for everyone's collective good.  And we did not like being dependent on somebody else for our lives. Saving, economy, restraint, and self-sufficiency were actually popular, even here in the US.  'More' was not the only word in our vocabulary; small was beautiful as a widespread slogan of the '70s had it.  Of course, as soon as the embargo ended, auto-makers started puffing up their cars.

How times have changed!  Today's immediate news is all about the urgent need for stalling climate change.  Those who want to feel virtuous are using LED light bulbs and driving (expensive) hybrid cars.  Note the word 'driving', because our way of life still supports burgeoning suburbs that require driving (your Prius) many miles a day, even just to get a bottle of milk.  Pump prices are low--and Wall Street is bleating!  All the car makers, including Toyota, have been making, marketing, and selling road hog cars way bigger than most people have any need for.  Hardly anyone is complaining.  It's not even clear if the feel-gooders buying hybrids are actually saving much if any fossil fuels, given the environmental and cost issues of the batteries, and so on.  Even so, the total usage is up.

Not only were speed limits reduced to what were fuel-efficient speeds, street lights were turned out at night. And, then-President Jimmy Carter did things like put solar panels on the roof of the White House, use a wood stove for heat, and (though a Baptist, or perhaps because he had a sincere faith) requested that people not use Christmas lights in 1979 and 1980.  They might have been nice to look at, but they used energy that we realized we should save.

But...but we're now saving the earth!!!
The news media are currently blaring self-satisfied stories about how the Paris conference (that is, the countless delegates who flew there, and ate lots of meals requiring imported food) actually came to an agreement about possibly, maybe, we'll see, restrictions of fossil fuel usage.  Hopefully, they'll at least do the limited things they say.  So, brush your hands off in gratitude, and believe that we'll really 'save the earth'!

Has saving the earth sunk in?  From Wikimmedia images

However as the above picture shows, the depth of understanding is, one could say, rather shallow. Unlike the '70s, within living memory, the idea of real curtailing of our energy wastage is long forgotten in today's post-conference feel-good moments.

Yes, gaudy holiday lights (even imported by ship from very far away) don't individually use up much energy.  And, I mean, shouldn't we be able to show off our piety to our neighbors, even out-do them in that respect?  We don't need to save the earth that much, surely!

Symbolic restraint like LED light bulbs and (relatively) fuel-efficient cars show that the issues in reality have hardly sunk in.  The idea that we might actually realize what restraint in lifestyle would mean, if we were to take equity and posterity seriously, seems far-fetched.  Symbolic gestures -- like squiggly light bulbs -- that still allow us to keep up what we've been doing all along make us feel good.  But without a serious self-imposed embargo on our behavior, all the news stories and hand-wringing about climate change is false piety.  But that's nothing new, a delusion not all that different from religion.

But, of course, it must all be OK, because now we're finally saving the earth!

Ah, well, it might seem unseemly, in this Holiday season, but I can't help but wonder how many people in our world could be fed and have a decent life if we did even a little bit less driving and flying, and turned off these beautiful lights.

Anılarda beni hatırlarmı # final#



 Hayat , hayat ey hayat!



 Bu yaşadıklarımı  bana izletseler yine de bu hayata gelirmiydin? diye sorsalar?
 Sırf çocuklarıma olan aşkımdan yine gelirdim, yine  bunca zorluğu yaşardım.

Çocuklarıma aşığım da bunu  bu aralar gösterebiliyormuyum?   Malesef gösteremiyorum. Hatta onlardan nefret ettiğimi bana yük olduklarını düşündürdüğüm anlar oluyor.



 Komşular kayınvalidem için hasta ziyaretine geldiler  ,komşulardan biri eltimin  akrabası  ayağını halının altına bile soktu sanki anlamadım güya ev temiz mi bakacak!
   Eda yaptığı çayı ikram ederken  hemen gözlerini kızıma diktiler  ''ay maşAllah tam evlenecek yaşa gelmiş  , hamaratta kız evlendir bunu artık'' deyince
''kısmet işi bunlar '' dedim
 Diğer komşu ''aa hamarattır benim kızım bak  diğer kızlara hiç benzemez ne  gezdiğini  gördük nede bir erkekle  duyduk Allah için hanım kız'' Deyince '' öyledir sağ olsun hiç yüzümü kara çıkarmadı çok dinler beni '' dedim .

 İçimden güldüm ne diyeyim şimdi  el aleme kendi kızımı şikayet edecek değilim ya. 
 hiç sesimi çıkarmadım küçükken çocuğunu kimse görmüyor, biraz  büyüyünce nasılda göze batıyor...ah gelin birde bana sorun siz onu tabi dışarıdan kim ne bilir evin halini .



 Kayınvalidem komşuların yanında altına   yaptı nasıl kokuyor  komşular da  kokuyu duydular 
  ''Zahide annen altına yaptı'' dedi eltimin akrabası 
 ''evet  temizlerim şimdi ben sizi salona alayım kusura bakmayın '' 
 gerek yok kız salona geçmemize,  bizde kalkıyorduk dediler ve on dakika daha oturdular nihayet gittiler.



   Altını temizledim mızıldanmaya başladı  başı ses götürmüyor insanlardan, kimse gelsin istemiyor  bazen  her şeyi hatırlıyor bazende  hiç kimseyi tanımıyor  Emin'e geçen gün baba dedi  çocuklarla gülmekten öldük Ya Rabbim  gülermisin, ağlarmısın?
Gece eltim geldi yarım saat oturup gitti kızların çok dersi varmış ta dersaneye gidiyorlarmışta arabası altında ne olacak  bizi beğenmiyor hanımefendi.

 Anlayamadığım   kaynımla Emin  aynı işte çalışıyor ,aynı maaşı alıyor, eltim aldı başını merkeze taşındı ,ev aldı yeni eşyalar aldı  hep ileri gitti kızlar dersaneye gidiyor , biz ise maşaAllah. daha gelinlik koltuklarımı kullanıyorum. besmelesi bol diyeceğim ama  o da yok kadında , Emin bana 'sen çok fesatsın, fesatlıktan barımıyoruz'' diyor...

Bazen haklılık payı veriyorum ama  şuda bir gerçek eltimin ailesi ona çok destek çıkıyor maddi açıdan , bizimkiler kendilerini zor bakıyor, çocuklara beş lira vermezler. bir gün anneme  '' anne bari  çocuklara bir lira ver  '' dedim
 ''kızım birine versem diğeri gücenir bende hiç birine vermiyorum  yok işte elde avuçta anca kendimizi geçindiriyoruz'' dedi. o da  haklı.
 Bu akşam Emin eve suratı beş karış geldi kaynım  ona   sitem etmiş, müşterilerin yanında  ''bir anama bakamıyorsanız alayım'' demiş   ''beynimden kaynar sular döküldü'' diyor.

 Komşular   eltime beni söylemiş kayınvalideme iyi bakamıyormuşum  ev leş gibiymiş te ben biliyorum kimin söylediğini eltimin o akrabası yok mu o işte geldiler,çayımı kahvemi içtiler utanmadan bir de dedikodumu yapıyorlar. kolaysa alsın eltim baksın dedim , madem o kadar kolay hasta bakmak gelip on dakika oturup kaçmakla olmuyor.
Dedikoducu karılar işleri güçleri kapı kapı gezmek, aylak kalıyorlar ya ne yapsınlar.



Ne biçim insan bunlar anca sinirlerimi bozuyorlar  Teyzeme onca laf söylemem rağmen bana kırılmamış zor günlerime  vermiş arada gelip gidiyor Allah razı olsun çok yardım  ediyor.
 Bu aralar Eda'da bir değişim var okuyacağım ben diye tutturdu babasının aklına da girmiş dışarıdan liseyi bitirmeye karar verdi okula yazıldı hafta üç gün okula gidiyor sınavlara giriyor bu durum Emin'i ve beni mutlu ediyor.

 Çok geçmeden Eda'nın neden böyle birden okumaya heveslendiğini anladım. Teyzem benden gizli  o çocukla aralarını yapmış oğlan üniversite de okuyormuş  mühendis olacakmış. Eda'yı çok beğenmiş ama illa okuman lazım yoksa bu iş olmaz demiş.

 Bizim  bin tembihle yaptıramadığımızı  oğlan bir sözüyle yaptırmış ve okumaya karar vermiş.
Bir yandan seviniyorum bir yandan da teyzeme kızıyorum kocaman kadının yaptığına bak! 

Derya ve Oğuzcan yapışık ikizler gibi hiç ayrılmıyorlar aralarındaki üç yaşa rağmen çok iyi anlaşıyorlar.
 Günler o kadar hızlı geçiyor ki geçen beş yılda    çok şeyler değişti ama bazı şeyler hiç değişmedi. 
Eda yirmi üç  yaşında oldu liseyi bitirip iki yıllık üniversite okudu.  El sanatları bölümünü okudu  o çocukla yani Münin'le nişanlandı 
Derya üniversiteyi kazandı hemde zor bir bölümü Hukuk.

  Bize rağmen...
  Sanırım o evin  huzursuzluğunu okuyarak yok saydı, kendini hep okumaya verdi  Oğuzcan liseye devam ama bir türlü arabalara merakı bitmedi. Hafta sonları babasının yanına sanayiye gidiyor kayınvalidem ise halen yatalak  çok zayıfladı yatağın içinde kayboluyor.
  Rabbim yaşayacaksın deyince  nefesi içinde durduğu sürece yaşıyor  işte ne desek boş bana ağır geldiği zamanlar oluyor da ona bu hayat hafif mi geliyor  sanki bazen her şeyi hatırlıyor ağlıyor  eskiden ona çok kızardı  sağlıklıydı her şeyi kendi yapardı bana muhtaç değildi. Zaman zaman kavga ederdik  şimdi ise bana o kadar muhtaç ki bir bebekten daha fazla.
 Bebek bile altını pislediğinde rahatsız olur ağlar o  ise bazen altına yaptığının  farkına bile varmıyor   duvarları boyamaya devam ediyor bezini çıkarıp atmaya da ama ben buna pratik bir yol buldum  duvarlara, duvar kağıdı yaptık, onun erebileceği yerlere folyo yapıştırdım  o batırsa da arkasından siliyorum hiç değilse.

Bu gece  yatağa yattığımda Emin'i düşündüm ,kayınvalidemi düşündüm aklıma bir şey takıldı
Elmadaki tırtıldan iğrenirizde kelebeği neden bu kadar çok severiz?





Günlerdir telaş içindeyim Eda'yı gelin ediyorum. Nihayet yavrularımdan biri yuvasını kuracak,  eskiden o kadar çok çeyiz yapardım ki.
 Kayınvalidem hastalandıktan sonra hiç bir şey yapamaz oldum.
 Birde hasetlik yapar kimselere örnek vermezdim sanki kim bilir ne ey Allahım eskiden yaptığım şeyler o zamanlar bana çok mantıklı gelirdi şimdi ise  çok saçma geliyor .
 Ne olacak sanki o örneği versem herkesin üzerinde farklı duruyor. her kesin elinden ayrı çıkıyor. 
Yavrumun öyle fazla çeyizi yok,  yinede  maddi gücümüzün yettiği kadar her şeyini aldık.
Huzuru bol olur inşAllah.Eda'yı istemeye geldiklerinde kayınvalidem çok hastalandı düğün üzeri bize oyun yapacak gibi duruyor, diye düşünmemin üstünden çok zaman geçmedi.
 Eda'nın çeyizinin gittiği gün kayınvalidem çok ağırlaştı o gece vefat etti.
Meğer ne kadarda çok alışmışım ona, içime nasılda büyük bir acı çöktü, yıllarca benim için çocuk gibiydi kızdığım anlarda oldu, ölsün artık kurtulayım dediğim anlarda ama Rabbimde biliyor ben kötü niyetten söylemedim hiç bir zaman yüzüne vurmadım.
Bana neler etti, hepsini unuttum.
 Benim için ölüm demek içimden göçmen kuşların  gitmesi.

 Onun için ölüm demek bu dünyadan, bu dünyadaki acılarından kurtuluş demek. Emin annesinin tabutun başında öyle bir ağlıyordu ki içi dağlanmış gibi ,kaç yaşında olursa olsun ana işte.

Ölüm ve düğün bir insanın evinin en kalabalık olduğu anlar.
biz iki duyguyu bir anda yaşıyoruz, Annem yaklaşıp sırtımı sıvazladı
'' iki yavrunu da gelin ettin'' dedi annem ben şaşkın şaşkın bakarken devam etti
'' ee kızım genç kızın düğünü telli duvaklı olur bizim gibi ihtiyarların düğünü de kefenle olur, ikisine de Yeni yuvalarında Rabbim huzurlar versin''
 Bu sözler  zor günler yaşadığım şu anada bana kamçı gibi geliyor  ağlamaktan kendimi alı koyamıyorum.

Çocuğumun düğünü istediğimiz gibi olmadı. Buruk gitti güzel yavrum.
Emin Eda'nın beline kuşağı bağlarken  göz yaşları sicim gibi döküldü. Kayınvalidem ve Eda'nın gitmesiyle ev o kadar sessiz kaldı ki sanki uçsuz bucaksız bir denizin ortasındayım ama ne su var ne güneş sadece tuz var yakıyor bedenimi.


Tuhaf bir duygu  kendimi yeni evli gibi hissediyorum  bütün zaman bana ait fakat çok canım sıkılıyor.


Yeni bir hayata başlar gibi hissediyorum kendimi.  Sabah kahvaltı sofrasında yaptığım patetesli yumurtayı herkese servis yapıp yerime otururken  Derya'nın başını okşayıp Oğuzcan'la ikisinin  saçlarına birer öpücük kondurdum... Derya- şükür aklına geldik,hep merak ediyordum iki çocuğun daha olduğunu ne zaman hatırlayacaksın diye.... 

Salak salak konuşup canımı sıkma  sabahın köründe Derya  neyinizi eksik yaptım  üç kardeş birbirinizi çekemiyorsunuz daha yarın eli nasıl çekeceksiniz bilmem. Emin bir şey desene . ne diyeyim hanım çocuk bir laf dedi yerin dibine soktun yarım saattir söyleniyorsun.  Ağlamaya başladım ben sabahın köründe kalktım size kahvaltı hazırladım ...

Kimi doydu kimi  doymadı hepsi kahvaltı sofrasından kalktı. Okula,işe dağıldılar... 
Oğuzcan  liseyi bitirmeden bıraktı sanayide babasıyla çalışmaya başladı.laf dinlemiyor ki evlatlar o kadar çok yalvardık yakardık olmadı... 
Gerçi Derya okuyor da ne oluyor bizi beğenmiyor hanım,  kabuğunu beğenmiyor  yumurta.
 Bana karşı hiç sevgisi yok yada ben öyle hissediyorum. Eltim merkezde oturduğundan fazla görüşemiyoruz. İki kızı da evlendirdi kızlar çalışmıyor zengin yerlere evlendiler.
 Boşu boşuna dershanelere yolladı  kafa almayınca profesörden ders alsa nafile...
  Eltim çok  rahat evler ,arabalar  beş yıl geçmeden değişen koltuklar , biz ise hep aynı harabelikte  ...

  Derya ile her gün her saniye didişmelerim  bitmiyor edanın derdi bitti derken  derya çıktı  ne desem laf
söylüyor küçükte değil ağzının ortasına terliği geçireceğim az kaldı . ben bu kadar analık yapıyorum kendi  daha iyisini yapsın ilerde.  Eda'yla ilgilenmişim hep onu sevmişim hep onu düşünürmüşüm aaa yeter içimi kim bilebilir ki.   Oğuzcan'ım askerde ne zormuş evlat yolu beklemek....


 Derya üniversiteden sonra  bir avukatın yanında çalışmaya başladı babası adamı gördü tanıştı baştan çok sevdik  deryada sevmiş hemde biraz fazla  ...

 Aralarındaki on beş yaşa rağmen bizi dinlemedi  kendi başına buyruk arkasına kuyruk gidip adamla nikahlanmış bir gelinlik bile giymeden .
 Asi olunur da bu kadar mı olunur. Babası affetmem eve sokmam dedi . yine  ana yüreği ikna
Ettim üç beş bir şeyler yaptık. 
 Ailesiyle tanıştık  kokteyl mi neymiş onu yaptılar sosyetik bunlar. Eda ile ayni ay hamile olduklarını ögrendiler.
 Emin beyim can parem akşam çok hastalandı   hemen hastaneye attık  . 
 Kalp damarlarından ikisi tıkanmış


anjio oldu ama fayda etmedi  stent taktılar  zor kalkıyor,nefesi bile yarım yarım alıp veriyor.



İki hafta hastanede yattı  Oğuzcan teskereyi aldığı hafta Emin beyde , Bu dünyadan teskereyi aldı , annesine kavuştu bizi terk etti .., 

Beni terk etti .. 
Ne yalan bir dünya bu  , anan şöyle,  halan böyle , yok koltuk eskidi, yok halı eskidi derken biz eskimişiz.
 Farkına varmadan  nasılda yalan bir dünya   Oğuzcan'la baş başa kaldık bir kızı istiyormuş resmini gösterdi, bet bu çocuğum, kız mı kalmadı dedim gülümsedi sırtımı sıvazladı hemen...

 Güzelini bulurum aney dedi şımarık evlat. 
Benim lafımla bakmadı tabii ki . Benim yılardır öğrenemediğim bir şeyi o iyi biliyordu. Güzellik yüzde olmuyor , yüz güzelliği makyajla estetikle bir şekilde hal oluyor ancak ruha estetik işlemiyor...

    Haticeymiş  kızın ismi. Sevmedim gitti resminden hoşlanmadım birde eve gelmeye başlamaz mı , daha söz yok nişan yok ne biçim kız böyle hafta yedi o sekiz bizde. Oğuzcan   askerden geldikten sonra  oto parçaları üzerine açtığı dükkanı iyice büyüttü.  bütün itirazlarıma rağmen o kızla  evlendi ...

 Bir annesi var cadııı hep akıl veriyor kızına.,
Hatice ile aynı evde oturuyoruz.

  Bir  sabah deryayı gördüm başucumda  daha uyanmadı mı diyor gözleri şişmiş. uyandım diyecektim ki , dilim ağzımdan çıktı sanki.  meğer gece felç geçirmişim beni hastaneye getirmişler.  ne dargınlık ne kırgınlık nede gelecek kaygım kalmıştı ağzım bile dönmüyordu ,  hastaneden eve geldiğimizde zor zahmet  konuşmaya çalıştım edanın bakmasını istedim ama Oğuzcan bırakmam dedi , Hatice beni bakmazdı aylardır ona yapmadığım kalmadı.  ve  iki yıldır beni utandırdı her gün gelinim. bana çok iyi davrandı ,
 Geçmişim hemde çok geçmişim bu sokaklardan da bilememişim kıymetini,çektiğim nefeste dumanı çekmiş, yanan ateşte hep külü görmüşüm.

Tüm yaşadıklarım, heves ettiklerim için yaptığım inatlaşmalar, kırdığım insanlar ve beni kıran insanlara verdiğim tepkiler ne kadar da boşmuş, anlıyorum ki yaşanan an geri gelmiyor.



 Şimdilerde beni ölüm korkutmuyor  yaşamak kadar.Yetmiş beş seneyi ne çabuk geride bıraktım, sevdiklerimi ne ara mezara koydum anlayamadım! 

Heveslerim vardı tutkularım, ideallerim kimin yok ki! 
Gece böyle düşünerek uyuya kalmışım, sabahın erken saatlerinde oğlum işe gitmeden önce  yanıma uğradı, her sabah ve her akşam bunu yapar
 ''Annem günaydın nasılsın bu sabah?''
Başımı salladım iyiyim anlamında  gözlerimden  sicim gibi akan yaşları silerken oğlum '' ağlama annem ,akşama görüşürüz, Hatice kahvaltını hazırlıyor birazdan getirir'' deyip odadan çıktı.


 Arkasından  peltek dilimle bir şeyler geveledim, ama anladı mı bilmiyorum?

Ellerimle yataktan güç alarak oturmaya çalıştım,yastığımı düzeltmeye çalıştım  zor iş!  iki yıldır bu yatakta yatmak ne kadar zor bilemezsin, havalı yatağım benim sofram, tuvaletim, salonum, yatak odam kısacası benim yaşam merkezim bu yatak...


İyi yönünden bakmak lazım,evin en güzel köşesi bana ait cam kenarında yatağım gündüzleri bol bol pencerenin önünden

gelip geçeni izliyorum,Oğlum ve Hatice'nin kapıdaki Konuşmalarını duyuyorum,Hatice akşama eve gelirken alması gerekenleri sıralıyordu,bir ara sesler kesildi, sanırım oğlum gitti.

Camdan onu görebilirmiyim diye perdeyi  titrek ellerimle yavaşça araladım, o anda  gözümün önüne yıllar önce eşimi işe giderken her sabah arkasından baktığım anlar geldi aklıma  birden o anlara daldım, Sanki  araladığım perde değilde anılardı , yıllar yeniden gözümde akıyordu... 
                                          Son...

 Not: Hikayeyi baştan okumak isteyen yan tarafta  Kategoriler bölümünden okuyabilir , gecikmiş bir son oldu  keyifli okumalar...




Genetics in an age of fundamentalism

I heard a program the other day on the BBC Radio 4's In Our Time about the origins, rise, and persistence of Chinese Legalism. Introduced in the 4th century BC, and the hallmark of the rule of the first emperor, the philosophy of Legalism was based on laws and their strict implementation.  It was the basis of a brutal, authoritarian state, elements of which have lasted 2500 years.

Here's one description (found here):
...Legalism is a Classical Chinese philosophy that emphasizes the need for order above all other human concerns. The political doctrine developed during the brutal years of the Fourth Century BCE. The Legalists believed that government could only become a science if rulers were not deceived by pious, impossible ideals such as "tradition" and "humanity." In the view of the Legalists, attempts to improve the human situation by noble example, education, and ethical precepts were useless. Instead, the people needed a strong government and a carefully devised code of law, along with a policing force that would stringently and impartially enforce these rules and punish harshly even the most minor infractions. 
                                                                                              L. Kip Wheeler 
To overly simplify, but I'm just trying to make a point, in Legalism, allegiance must be paid to the role of the ruler, rather than to a particular leader.  And, the system of rulership is absolute.  Further, Legalism views people as much easier to control if they are uneducated, and there's no sense in which they are expected to improve themselves.

In contrast, another ancient Chinese philosophy, Confucianism, was much more benevolent, with an optimistic view of human potential; people are basically good, and if taught new things they can be cultivated into better people.  Confucians see authority and leadership as something everyone has the potential to achieve, whereas in Legalism, the ruler dictates and people are expected to follow.

This contrast between people as good and improvable vs inherently evil, the absolute vs the relative, is of course a familiar dialectic, not at all restricted to philosophy of nation states.  Theism vs agnosticism,  laissez faire or free market vs regulation, the US Constitution as fixed or as flexible, cultural relativism vs universal human rights, free will vs predetermination, and of course tabula rasa or blank slate vs inherency, or nature vs nurture.

Confucius

The consistency with which people view the world in either absolute or relative terms is curious to me, and indicates that we aren't necessarily learning from observation, evaluating and interpreting the facts as we see them as we go about choosing our favorite economic system, or whether cultural practices that are alien to our own have any merit.  It seems instead that we've got an a priori view of the world that informs those decisions, an ideology that guides us in what turns out to be a fairly predictable direction.  In a loopy sort of way, those with an absolutist ideology would say that that ideology is genetic (and, indeed, that things like how we vote are genetic), while those with a relativist ideology would disagree, saying it's learned.

But at least our mythology about science is that it's supposed to be fact-driven, not ideological.  Often it is, though how do most people decide whether or not they accept that humans are driving climate change, or that all life evolved from a common ancestor?  Unless we're climate scientists or evolutionary biologists, we generally don't have the knowledge to evaluate the data in any meaningful way.  So these decisions become ideological.  In that sense, facts do not rule, not even in relation to science.


And what about the role of genes in making us who we are?  Ken and I have been sneeringly called "blank slaters" more than once, because we don't embrace the idea that who we are is determined by our genes.  The assumption is that if one doesn't accept that genes are always destiny, one must accept that they never are.

But, there's another way, and it's more subtle, and more nuanced, and that is to recognize that there's a continuum of gene action, from predictable to unpredictable.  Some alleles pretty reliably are associated with a given trait (alleles associated with Tay Sachs or cystic fibrosis), while others are not (APOE4 and dementia, HFE and  hemochromatosis).  With a few exceptions, specific genetic variants can't be predicted from most complex traits, and vice versa.  So, sometimes Legalism might be a good analogy for the relationship between genes and traits -- dictator, strong-arm genes -- and sometimes Confucianism; genes interacting with environment.  But there's also Daoism, another ancient Chinese philosophy, which taught that people were to live in harmony with nature, that government is unnatural, and that the best government is a weak government -- no dictator genes, mostly environment.

It used to be said that one's politics could be predicted from one's stand on genetic determinism, but determinism has become so pervasive that this is no longer true.  Atheist free-market constitutional modernist cultural relativist Bernie Sanders supporters are as likely to be genetic determinists these days as are, well, the opposite.  Determinism has become a pervasive ideology, and this despite a lot of evidence to the contrary.  Philosophers of science have long tried to define and describe how science is done, but I think fundamentally, while science is different from a lot of other human endeavors in that we do have ways of verifying that we're learning things, the role of ideology in what we think we've learned should not be underestimated.  And in many ways, it is heavily affected by emotions and by scientists' personal situations (careers, biases, and so on), even when they try to be 'objective'.  In recent decades, some 'science studies' work has clearly shown this (even if the practitioners have their own sociocultural axes to grind); given human nature, it should be no surprise. 

When did Lyndon Johnson propose the Great Society in the US?  It was in the mid 1960's, when we saw communism as a huge threat.  We reacted by becoming more like our 'enemy'.  Is it too simplistic to suggest that the same could be happening now, when our 'enemy' is religious fundamentalism?  

Kitap: Toprak Ana


   Daha okumadınız mı? Ay olmaz ki ama! 
Biz grupcak kitabı masaya yatırdık, inceledik ve pek sevdik.

Yalnız kitabı okuduktan sonra kaynanalar Aliman gibi bir gelin, gelinler Tolgonay gibi bir kaynana arayışına gireceklerdir ama olsun, iyi örneklere her zaman ihtiyacımız var.



    Kitap özünde Tolgonay'ın toprak ana ile dertleşmesini konu alıyor. 
Ama ne dertleşme... 
Toprakla değil, aslında bizle konuşuyor. Hatta konuşmuyor, elimizden tutup yaşadığı zamanlara, olaylara götürüyor. Bak, ben bu kadar acıyla nasıl başa çıktım, diyor.
 Çok şey öğreniyorsunuz Tolgonay'dan.




  Toprak Ana, incecik bir kitap, bitmesin diye ne kadar uğraşsanız da hemen bitiveriyor. Sona geldiğinizde ise buruk bir kalple kitabı kapatıyorsunuz. (Ve hemen yazarın başka kitaplarını araştırıyorsunuz)

Başa dönelim...

Daha okumadınız mı? Ay olmaz ki ama! Bırakın o telefonu, hemmen başlayın.

Ha unutmadan, lûtfen fikirlerinizi benimle, birmasalgibi okurlarıyla paylaşın.


Takıntılarım Mim: Merak Ediyorum....?


 Sağolsun   biposetkitap  beni mimlemiş :) 

“Merak ediyorum! Demiş? 
 Başlayalım o halde.

''Takıntılarınızı, sevdiğiniz ya da sevmediğiniz genel şeyleri.''

Sanırım duyacağınız takıntılardan sonra psikolojimden şüpheleneceksiniz hiç yazmasam mı:)


Çarşaf takıntım vardır ,  çok sık değiştiririm gece uyku tutmadı  ,yatakta çok döndüm o çarşaf kokmaya başlar bana , kalkıp değiştiririm ,  duş aldıysam  zaten illa değişir , gece üzerimde çarşaf olmazsa uyuyamam , çarşafa dolanırım :) 
Kısaca çarşaflar dile gelse benden nefretini dile getirir...


Koklama takıntım var
her şeyi herkesi koklarım  tabii çaktırmadan , en sık yaptığım parmak uçlarımı koklarım , saçlarımın uçlarını koklarım  ,biri sarıldıysa onu koklarım , yemeği , tatlıyı ,salatayı önce koklarım :) Çamaşırları katlarken koklarım güzel kokmayanları tekrar kirliye...

 

 Her sabah  okuduğum belirli dualarım vardır , Dularımı okumadığım günün çok kötü geçeceğini düşünüp  , o günü kötü geçiririm ...

 Her sabah sirkeli su içerim  , kudret narı ve bal yerim yemediğim gün midemin ağrıyacağını düşünürüm hatta bazen  yemediğim halde aa  sabah yemiştim deyip beynimi ve midemi kandırmaya çalışırım , başarılı olduğum bile olmuştur...:)

 Doktor bey korkmayın  henüz en büyük takıntımı söylemedim :)

 Fotoğraflarımı çekerim hemde her gün  , ne var bunda diyeceksiniz  , şöyle ki  eğer  fotoğraf çekip orada duruyorsa normal , ben  eski fotoğraflarımla karşılaştırma yapıp dış görünüşümün   değişikliklerini saptarım kriminal incelemeci siyah kuğu :)




 Yeter efendim yeterince saydım sanırım :))
 Mimlediklerim 


YARALAR BÜYÜMEZ

*Yalnızca insanlar büyür, yaralar büyümez, yaralar  çocuk kalır. 

Sevdiğim bir yazarın son romanında geçen ön söze aitmiş bu cümle. 
-Ait-miş diyorum çünkü henüz ben okumadım, okunacaklar listemde olan bir kitap. -
  Son bir kaç aydır yaşanacaklar listemde olmayan şeyleri yaşamakla,  hissedilecekler listemde olmayan hislerle ve öğrenmem gerekenler listesi yapsam aklıma bile gelmeyecek şeyleri öğrenmekle meşgulüm. 
   O kadar ki hissettiğimin farkına vardığım ama cümlelere dökülmemiş sayfalar dolusu uçuşan kelimem var zihnimde. İşte sevgili yazarımın bu cümlesi benim kendi içimde sıraya koyamadığım dağınık kelimelerimin bir cümle olabilmiş hali. 
    Büyümeyen çocuklar değil yaralar. 
     Ve biz hayatın içinde savrulurken birbirimizi yetişkin yalanlarımız içinde değil , çocukluk yaralarımızın izinde tanıyoruz.   
      Hiç bilmediğimiz ya da bilip tanımadığımız insanları gerçekten dudak kenarındaki seğiren kastan, gözünde beliren geçmiş izinden seviyoruz. Yetişkinlik hikayelerinde karışmıyoruz aslında birbirimize. 
   Adına yaşam dediğimiz o şey hepimiz için geçmişin kederine iyi gelen birileriyle, belki de benzer kederlerle ortak bir kadere sahip olma niyeti. 
    Kendimizi gerçekleştirmek değil belki de yaşama amacımız, geçmişi alt edebilme inancı.
    Gerçekten yara izleri olanlarımız bilirler yaraların da acılarının da birbiriyle yarıştırılamayacağını. Belki de o yüzden dünyanın bütün yaralı insanları birbirlerini yarasından  tanır. Yara izi olanın ince kederi eline, gözüne, gönlüne yansır çünkü. Bazen bir okul sırasında, bazen bir meyhane masasında, bazen bir kahvaltı sofrasında, bazen kadınlığında, bazen yılgınlığında, bazen yalnızlığında  tanışırlar.

   Ve sözsüz bir anlaşma gibi dünyanın bütün çocuk kalmış yaraları birbirlerini tanır. Çünkü yazarın dediği gibi yalnızca  insanlar büyür yaralar büyümez, yaralar hep çocuk kalır. 
 Ve bütün çocuklar eşittir. 


*Murathan Mungan/ Harita Metod Defteri 
    

Unutulmaz...




düşlerimde düşlerin
gözlerimde gülüşlerin
alnımdan öpüşlerin
unutulmaz...



Feeling a little bit Christmassy......




 making decorations.....


 At the end of November I made a special trip up to Sussex to go to the 'Country Brocante Christmas Fair' held at Cowdray Park. Oh, it was all so beautiful......My favourite purchase was this handmade mouse by 'Ayres and Grace'. I have made a tableau inside an old glass dome, and she sits by my bedside in front of an old mirror so that I can see her from behind too. 

"It's Christmas and Mabel mouse sits quietly with her stocking hoping to catch a glimpse of Father Christmas, but falls fast asleep......"

Torku ,Yerli malı Yurdum malı


 İlkokula giderken yerli malı haftası en sevdiğim haftaydı  her yıl aynı şey  meyve  olup şiirler okurduk ben istemeye istemeye  Ayva olmuştum  illa fıstık olacağım kabuklu fıstık diye tutturmuştum...
Yerli malı yurdum malı herkes onu kullanmalı deyip ayva göbekten önümü göremeyip yerde öyle bir yuvarlanışım vardı ki halen ayva yemem...
illa fıstık götürürdüm çok sevdiğimden olsa gerek hatta sırf bu yüzden ağlaya ağlaya fıstık ektirmişliğim vardır babama , Kızım yetişmez burada demesine rağmen...
  

 Şimdilerde ise yerli mallarını almamak için bahaneler üretiyoruz ,yabancı markalar çok çekici geliyor nedendir?
Bu akşam biraz araştırma yaptım yediklerimiz , içtiklerimiz hakkında ve yediğimiz içtiğimiz şeyleri biz onlardan alınca kar edenler , bizim sayemizde her gün ceplerini doldurup ta bizi aşağılayanlar.
 Aslına bakarsanız şimdiye kadar  markasını pek umursamazdım tanınıyorsa  ve çoğunluk memnunsa  alırdım  ama öyle değilmiş işin aslı...
 medya ,reklamlar  bizi yanıltabiliyormuş  menşei denen bir şey varmış ve ben artık menşei Türkiye (türkey) yazmayan bir gıda , temizlik ürünü  ve başka bir şey kullanmak istemiyorum . 

Neden hep dış Ülkeler kazansın ki benim Güzel Ülkemin Güzel Çiftçisine , Mühendisine şans vermezsek kucak açmazsak bu nasıl olacak  araştırma yaparken ben bir kaç yerli marka buldum ve denedim hatta  birini  gönüllü reklamını yapmaya karar verdim aynı şeyi sizde yapabilirsiniz  kullandığınız yerli marka ürünleri  tanıtabilirsiniz değil mi?
Şimdilik gıda olarak Torku'yu buldum Kullandıkça düşüncelerimi paylaşacağım...
 Şimdilik sadece  Torku Çikolatamı denedim bu gece ve  çok lezzetli üstelik Glikoz şurubu içermiyor...

 Giyecekler, temizlik malzemeleri , özel ürünler  bildiğiniz ve kullandığınız Türk mallarını  paylaşırmısınız ?
 Ben Torku'yu seçtim  ve hakkında araştırmalar yaptım biraz yüzde yüz yerli   bir çok ürünü var sütten  süt ürünlerine , bisküviden  şekere 
 

Biz, Konya Şeker’iz

Biz, Anadolu’nun verimli topraklarını işleyen, doğal üretim yapan 900 bin çiftçiyiz ve kendi ürettiğimizi yine kendi fabrikalarımızda işleyerek kendi markamızla sizlere ulaştırıyoruz. Markamız Torku ile evlerinize, sofralarınıza geliyoruz.

Üreticimizin emeğini tarladan sofranıza getiriyoruz.

Tohumumuzu kendimiz üretiyoruz, gübremizi yemimizi kendimiz üretiyoruz. Güvenle tüketin diye araya kimseyi sokmadan kendi fabrikalarımızda doğallığı, sağlığı ve kaliteyi her şeyin üzerinde tutarak Anadolu toprağının bereketini, emeğimizi sizlere ulaştırıyoruz.

Bereketli toprağımız bizim en kıymetli hazinemiz. Sadece bugünü düşünerek hareket etmiyor, bu hazineyi yarınlara, çocuklarımıza daha da güzelleştirerek bırakmayı amaçlıyoruz. Bu amaçla hem tohumumuzu hem toprağımızı koruyoruz. Yarını da düşünerek Konya Ovası’na 18 milyon ağaç diktik dikmeye devam ediyoruz.
Lütfen yerli Mallarımıza sahip çıkalım... 
 Resim ve tanıtımları ,Sitelerinden alıntıdır

 Siz  bu konuda neler düşünüyorsunuz?


Eskici

Hayırlı akşamlar efendim , mektubuma başlarken küçüklerin gözlerinden büyüklerin ellerinden öperim , yoksa mektubu bitirirken mi öpülürdü  , çok zaman oldu mektup yazmayalı o yüzden unuttum ...
Oysa eskiden ne çok mektup yazardım  , hatta bir mektup arkadaşım vardı yıllarca mektuplaşmıştık , sonra ne oldu  hatırlamıyorum büyüdük , adresimiz değişti , yada biz değiştik...

  Hani deriz ya , yani illa demişizdir hayatımızın bir anında ,  ''şimdiki aklım olsaydı böyle yapardım keşke beş yıl önce bu aklım olsaydı!''  
Merak ettim şimdi  siz hiç  dediniz mi ?
Burada bir incelik var  aslında o akıl değil yaşanmışlık , tecrübe  ve yaşananlardan alınan derstir, tabii bu arada şimdiki aklımızı  yıllar önceki bedenimizi isteriz , bedenimizde bir elbise  yıllar geçtikçe eskiyor yenik düşüyor zamana... 
 Ne anlatacaktım ne anlattım misali oldu artık döndüm , her  gün yazma kararı aldım ,bazen abuk sabuk bazen  oradan bazen buradan ama  bana ihtiyacı olan ve her gün okumak isteyenler varmış   hay hay efendim yazın dersinizde yazmam mı ?
 seve seve
 Bu arada çok mail alıyorum ''Fahri bey çıkmazı''  hikayemi devam etmemi isteyenleri burada da bir göreyim yorumlarınıza göre devam  yada tamam kararı alacağım.

Eskileri özleriz de nedense eskileri çöpe atar  ,yakar ,yıkar ,üstünü örteriz...


Rare Disease Day and the promises of personalized medicine

O ur daughter Ellen wrote the post that I republish below 3 years ago, and we've reposted it in commemoration of Rare Disease Day, Febru...